Na przełomie XIX i XX wieku do czynników blokujących rozwój wsi należał bezsprzecznie brak dostępu włościan do kredytu i krótkotrwałych pożyczek. Były one niezbędne do zapewnienia ciągłości produkcji rolnej i uczestniczenia w rywalizacji z wielkokapitałowym przemysłem i handlem. W 1895 roku wydano obowiązujące w całym imperium rosyjskim prawo o instytucjach drobnego kredytu, na podstawie którego minister skarbu wydał tzw. ustawy normalne dla towarzystw pożyczkowo-oszczędnościowych i kredytowych. Różnica między nimi polegała na tym, że działalność pierwszych oparto na udziałach własnych, drugich zaś na pożyczce zaciągniętej w Banku Państwa, spłacanej z wytworzonego zysku. Istotnym ograniczeniem i szkodą dla środowisk wiejskich był fakt, że wspomniane towarzystwa mogły powstawać jedynie w miastach i osadach (byłych miastach), a nie wolno im było działać na wsiach i rekrutować członków wśród włościan. Zgodnie z ustawą z 1868 roku kredytów na inwestycje gospodarcze i spłaty różnych zobowiązań miały udzielać włościanom gminne kasy pożyczkowe. Zarząd kasy tworzyli: wójt wraz ze swym zastępcą oraz obieranym przez chłopów kasjerem. Kontrolę sprawowały komisje włościańskie, a całościowy nadzór Powiatowi Komisarze ds. Włościańskich. Zdaniem władz carskich wieś miała być wolna od jakichkolwiek wpływów innych warstw społecznych i nowinek, a w tym i ruchu spółdzielczego. Na decyzję władz carskich dopuszczającą do funkcjonowania tego typu spółdzielni na wsiach, chłopi polscy czekali długo. W roku 1904 dokonano noweli ustawy z roku 1895, powołując m.in. Zarząd do Spraw Drobnego Kredytu, który pełnił zadania nadzorcze i koordynujące. W kolejnym roku minister skarbu wydał ustawę, zawierającą rodzaj szczegółowego statutu dla nowo powstających towarzystw pożyczkowo-oszczędnościowych. Rola potencjalnych założycieli miała sprowadzać się tylko do wpisania nazwy towarzystwa, terenu działania i wysokości udziałów własnych.
Wiejski ruch spółdzielczy w powiatach ostrowskim i węgrowskim cały artykuł
