Emigracja z okolic Broku do Stanów Zjednoczonych (USA) zaczęła się na początku XX wieku i z dużą intensywnością trwała do wybuchu I wojny światowej, czyli praktycznie do połowy, czy nawet końca 1914 roku. Wojna na ziemiach polskich zakończyła się pod koniec 1918 roku, ale zaraz od początku 1919 roku rozpoczęła się wojna polsko-bolszewicka, zakończona pokojem…
Autor: Jerzy Madzelan
Zbrodnia z miłości w Broku, mord na zabawie w Zarębach, Kurpie prekursorami bezstresowego wychowania dzieci, poseł wodzirejem w Ostrowi, pierwsze oficjalne obchody święta majowego w Małkini, koniec wykluczenia komunikacyjnego
W tytule nieco pomieszaliśmy kolejność zamieszczonych doniesień prasowych, gdyż wyszliśmy z założenia, że tak właśnie zrobiliby uliczni gazeciarze, informujący przechodniów krzykiem, o tym, co ich zdaniem najistotniejsze. Zawartość opracowania omówimy jednak standardowo, trzymając się chronologii. Pierwszy materiał ma wręcz sensacyjny charakter, gdyż okazuje się, że pierwszymi – zapewne nieświadomymi – autorami koncepcji bezstresowego wychowania milusińskich…
LATA 1846-1856 NAD BUGIEM – GŁÓD, CHOROBY, ZARAZY
Podczas lektury monografii opowiadającej o mieszkańcach podbrokowskich wiosek Kaczkowa Starego i Nowego, natknąłem się na ponurą statystykę dotyczącą liczby urodzeń i zgonów w parafii Brok w latach 1853-1856. Przez cały ten okres schodziło z tego świata więcej parafian, niż nań przychodziło, a najtragiczniejszy był rok 1855, gdy ta ponura różnica wyniosła 266 osób. Zdarzało się,…
O pogrążonych w nałogu malusich Kurpiach, o latarniach magicznych w Czyżewie, o zniechęceniu w Małkini
Pan Dominik Staszewski bierze dzisiaj pod lupę najmniejszych Kurpiów. Podobnie jak w przypadku tych większych obraz jest zatrważający. Już najmłodsi palą tytuń na potęgę i aby zdobyć pieniądze na nałóg, to z chałupy jakąś drobnostkę na sprzedaż wyniosą, to coś z furmanki stojącej pod kościołem zwędzą. I co z takiego ancymonka wyrośnie – koniokrad? Oto,…
ŻYCIE CODZIENNE MIESZKAŃCÓW WSI NA WSCHODNICH KRAŃCACH PUSZCZY BIAŁEJ PRZED WOJNĄ 1939 ROKU (NA PRZYKŁADZIE WSI KACZKOWO STARE)
W 1973 roku, a więc pół wieku temu, ukazała się książka Marii Żywirskiej (1904-1980) Puszcza Biała : jej dzieje i kultura, w której autorka, urodzona w Brańszczyku, opisała życie codzienne i kulturę materialną mieszkańców Puszczy Białej, doprowadzając badania do 1939 roku. Książka zawiera też ok. 200 ilustracji. Puszcza Biała dzieliła się na dwie części kulturowe:…
O „Kajciu” i „Naszych bzikach” w Ostrowi, o rozwiązłości płciowej Kurpiów, ciernistej drodze oświaty w gminie Orło oraz o powstaniu straży ogniowych w Stoczku i Lipkach
Gość z gubernialnej Łomży nawiedził powiatową Ostrów i wielce się uradował, że spotkał tutaj kulturę, może nie tak wybujałą, jak w stolicy guberni, ale jednak kulturę, a dokładniej to jej wersję uosobioną w teatrze amatorskim. Dochodzą nas wieści, że ten wielce pożyteczny objaw życia kulturalnego, niegdyś uśmiercony za sprawą kina i telewizji ponownie odżywa w…
EDUKACJA W BROKU I OKOLICY – OD CZASÓW NAJDAWNIEJSZYCH PO ROK 1914
Trudno określić, kiedy swój chwalebny początek miała zorganizowana oświata w Broku. Są historycy, którzy sądzą, że jakieś osiedle istniało tu już w czasach przedhistorycznych, a Brok był miejscem pogańskiego kultu. Zapewne kapłani czegoś tam adeptów swej wiary nauczali, ale że żadnych dokumentów nie pozostawili, to początku brokowskiej oświaty poszukamy w czasach nieco nam bliższych. Pierwszy…
O szkarlatynie i występach trupy pana Michalskiego w Ostrowi, o skąpstwie Kurpiów, a także o pieniądzach z Ameryki i tragicznej śmierci lotnika w Wąsewie
W Ostrowi szaleje epidemia szkarlatyny, co jest tym bardziej uciążliwe, że w mieście nie ma szpitala. Z pomocą pospieszyli aktorzy, którzy zadeklarowali, że dochód z przedstawień przekażą na fundusz urządzony w celu budowy szpitala, a choćby i szpitalika z kilkoma ledwie łóżkami. Pan Dominik raz jeszcze pogłębia naszą – jakże już obszerną – wiedzę o…
ŚWIĄTECZNE TRADYCJE, ZWYCZAJE I PRZESĄDY LUDOWE Z OKOLIC BROKU – DAWNIEJ I DZIŚ
W 1900 r. ukazała się książka znanego historyka, archeologa, etnografa Zygmunta Glogera (1845-1910), zatytułowana Rok polski w życiu, tradycji i pieśni. Jest to zbiór wierszy, opowiastek, wspomnień, przysłów, związanych ze świętami kościelnymi (ukazanych według roku liturgicznego, zaczynając od adwentu) i zwyczajami ludowymi oraz porami roku. Znaczną część książki zajmują teksty literackie, m.in. Władysława Syrokomli, Józefa…
Z Andrzejewa o przykrych skutkach spijania wódczanych resztek, o Kurpiance Parciakowej z Parciaków, o rzeźniku z Czyżewa, któremu się sprzykrzyło oraz o wiecu w ślicznie położonej Zuzeli
Z Andrzejewa donoszą o groźnym wypadku pracującej w tamtejszej restauracji posługaczki, która z narażeniem życia zwalczała marnotrawstwo w postaci niedopijania zawartości opakowań szklanych i naczyń mieszczących napoje wyskokowe. Pan Dominik Staszewski, który skończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, a później był sędzią pokoju w Jednorożcu i na co dzień stykał się z Kurpiami, po raz…
